5.Tokat Sempozyumu’nda sunulan çalışmada, döneme tanıklık eden matbaa çalışanlarının görüşlerine yer verilirken, araştırma kapsamında kentte bu süre zarfında toplam 23 matbaanın faaliyet gösterdiği tespit edildi. Bu matbaalardan 9’unun aralıksız olarak günümüze kadar faaliyetlerini sürdürdüğü belirtildi. Araştırmada, 1950’li yıllardan 1980’lere kadar her 4-5 yılda bir yeni matbaanın açıldığı, 1980 sonrasında ise bu sürenin 2-3 yıla kadar indiği kaydedildi. Matbaaların büyük çoğunluğunun belediye, valilik, postane gibi kamu kurumlarına yakın bölgelerde konumlandığı ifade edildi. Baskı tekniklerine dair verilerin de yer aldığı çalışmada, 1990’lı yıllara kadar tipo baskı tekniğinin yaygın olarak kullanıldığı, bu tarihten itibaren ise ofset baskı tekniğinin daha fazla tercih edilmeye başlandığı aktarıldı. Bazı matbaaların her iki tekniği bir arada kullandığı tespit edildi.
TOKAT’TA 1950–2000 YILLARI ARASINDA FAALİYET GÖSTEREN MATBAALAR ARAŞTIRILDI
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Burak Delican tarafından hazırlanan çalışmada, 1950–2000 yılları arasında Tokat il merkezinde faaliyet gösteren matbaalar ele alındı.
Doç. Dr. Burak Delican araştırma sonucunda, “ Bu araştırmada 1950 – 2000 yılları arasında Tokat il merkezinde faaliyet gösteren matbaalar incelenmiştir. İnceleme sürecinde döneme tanıklık etmiş ve matbaacılık faaliyetlerinde bulunmuş katılımcıların görüşlerinden faydalanılmıştır. Ulaşılan bulgular doğrultusunda şu sonuçlara ulaşılmıştır; Katılımcılardan ulaşılan bilgilere göre Tokat il merkezinde 1950 – 2000 yılları arasında faaliyet gösteren ve halen göstermekte olan 23 matbaa yer almaktadır. Bu matbaaların bir kısmı belirtilen dönem aralığında açılmış ve kapanmış olmakla birlikte bir kısmı da isim değişiklikleri göstererek faaliyetlerine devam etmişlerdir (Güven Matbaası, Diren Matbaası gibi). Bununla beraber 1950 – 2000 yılları arasında kurulmuş olup faaliyetlerine aralıksız devam eden 9 matbaanın olduğu tespit edilmiştir (Can, Barış, Doğuş, Şenel, Uluözlü, Özen, Arı, Yeşilırmak, Özdilek Matbaaları). Matbaaların yıllara göre açılış sıklıklarına bakıldığında 1950’lerden 1980’lere dek 4/5 yılda yeni bir matbaanın faaliyete başladığı; 1980’lerden itibaren ise 2/3 yılda bir yeni bir matbaanın faaliyete başladığı ifade edilebilir. İl merkezindeki matbaaların işyeri açısından ise belediye, valilik, hastane, postane vb. kamu kurumlarının yoğunlaştığı şehir merkezinde yer aldıkları ifade edilebilir. Bu sonuçlarla Türkiye İstatistik Kurumu [TUİK] Genel Nüfus Sayımı Verileri karşılaştırıldığımda nüfus sayısındaki artış ile matbaa sayısında ve matbaalarda çalışan toplam personel sayısında bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir. TUİK (2014)12 verilerine göre 1950’li yılların başlangıcında Tokat ili şehir merkezinde 21.666 kişi yaşamaktadır. Bu sayı 2000’li yıllara geldiğinde 113.100’e ulaşmış durumdadır. Bu sonuçlar Tokat il merkezindeki matbaacılık faaliyetlerinin kronolojik olarak artışında nüfus artışının önemli bir faktör olduğunu göstermektedir. Benzer sonuçları ülke genelinde de gözlemlemek mümkündür. 1934 yılında yayımlanan Türkiye Matbuat isimli kitapta İstanbul dışında Anadolu coğrafyasında sadece 42 matbaanın bulunduğu; bunlardan bir tanesinin de Tokat Vilayet Matbaası olduğu belirtilmektedir. Tokat il merkezinde yer alan 23 matbaada tipo ve ofset baskı tekniklerinin kullanıldığı görülmektedir. Baskı türü açısından 1990’lı yılların başlarına dek yaygın olarak tipo baskı tekniğinin yoğun olarak kullanıldığı ifade edilebilir. Ofset baskı tekniğinin ise 1990’lı yılların başlarından itibaren yaygınlaşmaya başladığı gözlemlenmektedir. Kuruluş ve kapanış tarihi 1990’dan önce olan matbaaların (Akcan, Güven, Diren vb.) sadece tipo baskı tekniğini kullandıkları; 1990’lı yıllarda faaliyetlerine devam eden ya da yeni açılan matbaaların ise hem tipo hem de ofset baskı tekniklerini kullandıkları söylenebilir. Bu doğrultuda 1950 – 2000 yılları arasında Tokat il merkezindeki matbaaların yaygın olarak hem tipo hem de ofset baskı tekniklerini kullandıkları belirlenmiştir. Baskı teknikleri açısından ulusal anlamda da benzer bir ilerlemenin olduğu ifade edilebilir. 1900’lü yılların başlarından 1950’lere kadar İstanbul başta olmak üzere nüfus yoğun bölgelerde ağırlıklı olarak tipo baskı tekniklerinin kullanıldığı; 1950’lerden itibaren ise ofset baskı tekniklerinin kullanıldığı görülmektedir13. Tokat il merkezinde ise bu teknolojik ilerlemenin gecikmeli olarak (yaklaşık 50 yıl) ilerlediği ifade edilebilir.” bilgilerini paylaştı.
