Anadoluda asker uğurlamalarında en yaygın âdetlerden biri de askere gidecek gençlerin türbe ziyaretleridir. Orada yatan mübarek zatın gençleri askerde koruyacağına inanılır. Bazı bölgelerde artık pek görülmese de Tokatın Bereketli kasabasında bu adet hâlâ yaşatılıyor.
Tüm halkın bir araya geldiği davullu zurnalı uğurlamalarda şiddet değil, paylaşım, yardımlaşma ve toplumsal kaynaşma yaşanıyor.
Antalyada yaşayan 23 yaşındaki Cihan K., geçtiğimiz hafta bir asker uğurlamasında çıkan kavgada hayatını kaybetti. İşin daha trajik yanı, tartışma başladığında yanına çağırdığı abisinin de onunla aynı kaderi paylaşmasıydı. Haberleri gördükçe yürekler burkuldu, dudaklardan acı dolu cümleler döküldü. En çok da hiç uğruna iki evladını kaybeden ailelerini düşündükçe üzüldük. Yaşanan olay, ilk değildi aslında. Önceki senelerden benzer tablolar canlandı zihinlerde. Asker uğurlamalarında maganda kurşunuyla yaralananlar, hayatını kaybedenler, arkadaşını uğurlamak için katıldığı konvoyda kaza yapıp ölenler... Yaşanan bu olayların asker uğurlamalarını sevimsizleştirdiği aşikâr. Şimdilerde bu törenler özellikle büyük şehirlerde magandalık boyutunda yaşanıyor, hatta sırf bu sebeple bazı bölgelerde yasaklanıyor. Oysa Anadoludan asker uğurlama manzaralarına baktığımızda bambaşka bir tabloyla karşılaşıyoruz. Tamamen paylaşıma, yardımlaşmaya ve toplumsal kaynaşmaya dayanan, yüreklerde acı değil, yüzlerde tebessüm bırakan sıcacık bir tablo
Yavrusunu vatana kurban etmekten gocunmadığını anlatırcasına kendi elleriyle elini kınalayan anneler, her ne işi varsa bırakıp askere gidecek gençler için yollara dökülen köylüler, askere gidecek gencin cebine üç-beş kuruş harçlık verebilmek için bütçesini denkleyenler
Yiyecek ekmeği var, dönecek
Adanada koluna kırmızı kurdele bağlanan genç, davul zurnayla uğurlanıyvatan hizmetine. Evden çıkmadan önce getirilen simitten bir ısırık alması gerekiyor! Sonra yarım kalan simit saklanıyor. Neden mi? Asker, yarım kalan ekmeğinin hatırına yuvaya sağ salim dönsün diye. Döndüğünde simit ıslatılarak kuşlara veriliyor. Genç şehit olursa simit ne oluydiye sormaya dilimiz varmıyor.
Buyurun Çetnevire
Konyada çetnevir denen asker uğurlamasına damadın arkadaşları ve erkek akrabaları katılıyor. Çetnevirin diğer anlamı, kuruyemiş ikramı. Misafirlere kuruyemiş, meyve ikram ediliyor. Açık havada yapılan etkinlikte saz eşliğinde oyunlar oynanıyor, yöresel gösteriler yapılıyor. Gecenin nasıl geçeceği çığırgan denenganizatörün tecrübesine bağlı. Çetnevirin askerlerde acı hatıralar bıraktığını söyleyebiliriz! Yöresel oyunlarda dayak yeme, tatlısına tuz atılması gibi!
Askerlikten önce bir ay kaynaşma!
Burdurun Karamanlı ilçesinde asker uğurlama geleneği tam bir ay sürüyor. Süre kulağa biraz uzun gibi gelse de detaylarını öğrenince normal karşılıyoruz. Şöyle ki, ilçede askere gidecek gençler bir ay öncesinden tanışıp kaynaşıyor. Birliklerine teslim olma günü geldiğinde ise hep beraber davul zurna kiralıyorlar. Sırada eğlence var tabii. Gençler davul zurna eşliğinde hep beraber cadde ve sokakları dolaşıyor, yöresel oyunlarını oynuyorlar. Karamanlı halkı gençleri yalnızca izlemekle kalmıyor. Tek tek evlerinde ziyaret edip, hem vedalaşıyhem de harçlıklarını veriyorlar. Ayrıca dileyenler bu bir ay içinde askere gidecek gençleri evinde yemeğe çağırıyor.
Hep beraber türbeye
Anadoluda asker uğurlamalarında en yaygın âdetlerden biri de askere gidecek gençlerin türbe ziyaretleridir. Orada yatan mübarek zatın gençleri askerde koruyacağına inanılır. Bazı bölgelerde artık pek görülmese de Tokatın Bereketli kasabasında bu adet hâlâ yaşatılıyor. Askere gidecek gençler köyün imamıyla bir araya gelip, askere gitmeden önce Çeltek Baba Türbesini ziyaret ediyor. Ziyaretin ardından asker önde, kasaba halkı arkada olmak üzere bir saf oluşturuluyor. İmamın duası ve askerler adına helallik istemesinin ardından askerler tek tek kasaba halkının elini öpüyor. Askere harçlık verilmesi de yine Bereketlide yaşatılan âdetlerden
Bişi koydum sandığa, askerim sağlıcakla
Adanada simit saklama âdetinin bir benzeri de Trabzonda var. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Bölümünden Yrd. Doç. Dr. Mehmet Naci Önal, yörenin asker uğurlama kültürüne dair hazırladığı makalede bu adeti şöyle özetliyor: Askerin ailesi genellikle üç gün önce, asker düğününde ikram için bişi (pişi) hazırlar. Bişilerden iki tanesi askere gidecek gençlerin anneleri tarafından saklanır. Gençler askerden gelinceye kadar sandıkta kalır. İnanışa göre bişiler bozulursa askerde gencin başına bir şey geleceğinin işareti sayılır. Bozulmazsa hayırlısı ile askerliğinin biteceğinin işareti kabul edilir. Önal, makalesinde bu konuda köylerde ve şehirdeki farklılıklara da dikkat çekiyor. Trabzon merkezinde askere gidecek gençlerin ikişer üçer gruplar halinde üç gün öncesinden bir araba ayarlayarak gelin arabası gibi süslediğini anlatıyor.
