TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülen Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kurumlarının 2023 yılı bütçeleri kabul edildi. Bütçe görüşmelerinde ne taslak hazırlığı aşamasında ne de hazırlanan taslağın meclise sunulması aşamasında sendikalarının ve iş kolunda örgütlü yapıların dahil edilmediğini eleştiren SES Tokat Şube Sosyal Hizmetler İşyeri Temsilcisi Doğan Özkan, “Bütçeden etkilenecek kesimlerin örgütlü temsilcileri olarak açık bir bütçe hazırlık ve karar sürecine dahil edilmedik. Bu nedenle, değerlendirmemizi basın açıklaması ile paylaşıyoruz” dedi.
Özkan yaptığı açıklamada özet olarak şu ifadeleri kullandı;
“Bütçe görüşmelerinin gerçekleştiği bu süreç, emekçiler ve hizmet alacaklar için görüşmeleri her zamankinden daha önemli hale getirmektedir. Gün geçtikçe artan yoksulluğun, ağırlaşan ekonomik krizin yükünün emekçiler, kadınlar ve halkın sırtına yıkılma programları ile karşı karşıya olduğumuz süreçte bütçe görüşmeleri yapılmakta, iktidar ise bu ekonomik kriz karşısında 2022-2023 toplu iş sözleşmesinde sermayenin çıkarlarını korumanın yolu olarak emekçilere dönük sömürüyü artırmış ve kamu emekçileri daha da yoksullaşmıştır.
Bu kapsamda;
ASHB sosyal politikalar üretme konusuna sadece istatistiki yaklaşmaktadır ve kendisine başvurulmayı beklemekle yetinen bir yaklaşıma sahiptir. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın geçen yıl (2021) yayınladığı rapora göre, devlet yardımı alan yoksul hanelerde yaşayanların sayısı 11 milyon 370 bin kişi olarak hesaplanmıştır. Devletten yardım alan vatandaş sayısı 2020’de 4,4 milyon kişiyken bir yılda yaklaşık 2.5 katına çıkarak 11 milyonu aşmıştır.
2023 bütçesi hazırlanırken kur farkı, enflasyon, eşya ve hizmetlerin değerinin artmış olduğu kriterler dikkate alınmamış, 2022 yılı gerçekleşen hedeflerine göre incelendiğinde bile aslında ASHB’nin bir önceki yıla göre daha az harcama yapmayı planladığı ortadadır. Bu durumda ASHB’nin hedefinin kronikleşmiş yoksulluk problemine çözüm üretecek bir sosyal politika üretmediği gibi toplumsal cinsiyete duyarlı bir bütçe oluşturmadığı ve yapması gereken kamusal hizmet için kendine başvuruda bulunanlara hayır işi olarak yaptığı görülmektedir.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının genel bütçe içerisindeki payında daha önceki yıllara göre gözle görülür bir artış yaşanmıştır. Ancak bunun nedeni seçim için araçsallaştırılan “Yoksullukla Mücadele Ve Sosyal Dayanışma” adı altında sosyal yardımlara ayrılan paydır. Bu programa Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bütçesinden 91 milyar 582 milyon TL ayrılmıştır. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’ndan hane halklarına transfer adı altında ayrılan bütçe ise 69 milyar TL’dir. Bütçe kalemlerine bakıldığında bütçeden yalnızca Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü personelinin giderleri için pay ayrıldığı ortaya çıkmaktadır. 2023 bütçesi kadının istihdam, milli gelirden pay alma gibi mali haklar ve diğer anayasal haklardan yararlandırılması hususunda son derece uzaktır. 2023 bütçesinde kadınlar için yeni hiçbir şey yoktur, dersek abartmış olmayız.
ÇOCUKLARIN KORUNMASI VE GELİŞİMİNİN SAĞLANMASI
Çocuklara yönelik hizmetler başlığında ayrılan bütçe, Bakanlığın Çocukların Korunması ve Çocukların Gelişimi alt programları dikkate alarak değerlendirilmiştir. Her iki programa 2023 yılı için ayrılmış bütçe 10 milyar 944 milyon 911 bin TL olarak belirlenmiştir.
20 Nisan 2022 tarihli TÜİK tarafından açıklanan verilere göre 2021 yılı sonu itibari ile Türkiye nüfusunun %26,9’u çocuktur. Çocukların ihtiyaçları, çocuk koruma mekanizmasındaki eksiklikler, koruma ve önleme odaklı çalışmalardaki zayıflıklar sıkça dile getirilmektedir.
Türkiye ‘de 31 Mart 2022 de TÜİK verilerine göre 2019 yılı sonu itibari ile 720 bin, DİSK’in hazırladığı rapora göre de 2 milyon çocuk işçinin olduğu kaydedildi. Çocuk işçiliği ile mücadele kapsamında ulaşılan çocuk sayısının 9.000’den 10.000’e çıkma hedefi Türkiye’de kayıtlı ve kayıt dışı çocuk işçi sayısı dikkate alındığında bu yapısal sorunun çözümüne dair umut vermekten uzaktır. Ayrıca rakamlar yapılan çalışmaya dair niteliksel bir veri sağlamadığı için, ulaşılan çocukların yaşamlarında dönüştürücü bir etki yaratılamamakta, sorunun kronikliğini korumasına neden olunmaktadır.
SOSYAL YARDIM POLİTİKALARI
2020 yılında 74 milyar 488 milyon TL olan sosyal yardım harcamaları, yıllar itibarıyla bir artış kaydetmiş durumda. Buna göre, sosyal yardım harcamaları için harcanan para 2021 ve 2022 yıllarında sırasıyla 103 milyar 228 milyon TL ve 148 milyar 962 milyon TL oldu.
2023 yılı için teklif edilen ödenek miktarındaki rekor artış ise “İktidar, sosyal yardımları seçim malzemesi olarak kullanıyor” iddialarını akıllara getirdi. 2023 yılında sosyal yardımlar için 258 milyar 437 milyon TL harcama öngörülmüştür.
Binlerce aile çocuklarının bakımını karşılayamıyor. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na göre oturulamayacak derecede bakımsız ve sağlıksız hane sayısı 16.424’e ulaştı. 10.498 hane çocuklarının öz bakımını kendi imkanları ile sağlayamıyor. Verilere göre, 2 milyon 345 bin hanenin elektrik faturasını, 330.804 hanenin ise doğalgaz faturasını ancak sosyal yardım ile ödeyebildiği ortaya konmuştur.
ENGELLİ VE YAŞLI HİZMETLERİ
Engellilerin Toplumsal Hayata Katılımı ve Özel Eğitim programı için 2023 yılında 35 milyar 880 milyon 715 bin TL bütçe teklifi yapıldığı görülmektedir. Bu program altında evde bakım yardımları, sosyal kültürel ve sportif etkinlikler ile bakım ve rehabilitasyon merkezleri için aktarılması teklif edilen kaynakların yanı sıra engelli bireylerin ekonomik hayata katılımı hedefleri için ayrılan kaynaklar bulunmaktadır. Fakat bu programların içeriği ve kimlere ulaştığına ilişkin yeterli bilgi bulunmamakla birlikte, bütçenin engellilerin gerçek talepleri için harcanmak üzere yeni programlar oluşturulmadığı görülmektedir.
GENEL TALEPLERİMİZ
1- Bütçe, halkın ve emekçilerin örgütlerinin de katılımı ile yapılmalıdır.
2- Kadın bakanlığı ve Çocuk bakanlığı kurulmalı, bu bakanlıkların ihtiyacı karşılayacak bütçeleri olmalıdır.
3-Sosyal Hizmet alanlarındaki politikalar, sorunları çözmeye odaklı, iktidarın siyasi çıkarlarından arındırılmış, kapsamlı olmalıdır. Bu alanda yapılacak planlamalarda ekonomik tasarruf ya da kesinti düşünülmemeli, ihtiyaca göre bütçe ayrılmalıdır.
4- Sosyal yardımlarda bir bağımlılık ilişkisi yaratma ve rant-siyasi çıkar hedefi kaldırılmalıdır. Yardım alan vatandaşlara şantaj tehdit gibi söylem ve uygulamalardan vazgeçilmelidir.
5- Bütçe; salgın, deprem, sel gibi olağanüstü dönemler göz önünden alınarak hesaplanmalı, ekonomik krizleri, yoksulluğu önleyici tedbirler alınmalıdır.
6- Ülkemizde bulunan göçmen, mülteci ve sığınmacılara yönelik ayrıca sosyal politikalar geliştirilmeli ve daha insani yaşam koşullarını sağlayacak şekilde yeterli bütçe ayrılmalıdır.
7- Ülkemizde büyük bir sorun haline gelen uyuşturucu vb. madde kullanımının artması özellikle bunların küçük yaştaki çocuklara kadar inmiş olmasına yönelik gerekli tüm tedbirlerin alınması ve buna dair önleyici politikaların geliştirilmesi.
8- Kadına ve çocuğa yönelik şiddete ilişkin önlemlerin alınması için yeterli bütçe ayrılmalıdır.
İŞKOLU EMEKÇİLERİ İÇİN TALEPLERİMİZ
1- işkolundaki tüm emekçiler için emekliliğe yansıyan yoksulluk sınırı üzerinde temel ücret olmalıdır. Eğitim durumu, hizmet yılı, yapılan işin niteliği, riski, sosyal hizmet tazminatı vb. kriterler eklenerek giydirilmiş ücretler belirlenmelidir.
2- Bütçede personel ödemelerinde personel açığı düşünülerek, kadrolu ve güvenceli istihdamla personel açığının hızlı bir şekilde giderilmesi için ödenek artırılmalıdır. ASDEP, ek ders, sözleşmeli vb. adlar altında çalışma biçimleri kaldırılarak işkolu emekçilerinin güvenceli, kadrolu çalışması sağlanmalıdır.
3- Ağır engelli, çocuk ve yaşlılara hizmet veren yatılı kurumlarda çalışanların ek ödeme oranlarına ilave puan artışı yapılmalı. Benzer koşullarda ve risk altında kadınlara hizmet veren yatılı kurumlarında aynı oranda puan artışından yararlanmaları sağlanmalıdır.
4- Meslek farklılıklarını ve meslek sorumluluk sınırlarını ortadan kaldıran, kişilere görevi ve yetkisi olmayan işlerin yaptırılmasına zemin hazırlayan “sosyal çalışma görevlisi” tanımı ortadan kaldırılmalıdır.
5- Meslek çalışanları mesleklerin sorumluluk alanları be sınırları çerçevesinde tanımlanmalı, çalışanlara keyfi ve görevleri dışında işlerin yaptırılması engellenmelidir.
6- Yatılı kurumlarda çalışan personelin nöbet ücretleri artırılmalı, yatılı olmayan kurumlarda gerçekleştirilen fazla çalışma ücretlendirilmelidir.
7- İcap nöbetleri ve danışmanlık tedbirleri için ödenen ücretler yapılan işin ve çalışanların emeğini karşılayacak şekilde artırılmalıdır.
8- Görevde yükselme ve unvan değişikliği sınavlarında mülakat kaldırılmalıdır.
9- Fiilen Genel İdari Hizmetleri sınıfı işlerini yapan yardımcı hizmetler personelinin sınavsız GİHS kadrosuna geçişleri sağlanmalıdır.
10-Çocuk eğiticilerinin kadrosu GİHS çıkarılarak SHS ‘an alınmalıdır.
11- İdarecilik kadrolarına liyakat ve seçim yöntemi ile atama yapılmalı, atama ve yer değiştirme yönetmeliği değiştirilmeli, atama ve yer yer değiştirmelerde hiçbir kurumda olmayan koşul ve kriterler ortadan kaldırılmalıdır.
12- Sosyal Hizmetler risk ve tehdidin yüksek olduğu çalışma alanları olduğundan, sosyal incelemeler, evde hizmet verilmesi gereken durumlar, güvenlik riski olanlara yönelik kurumlarda yapılan çalışmalar sırasında çalışanlara yönelik tehlike ve risklere karşı iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri alınmalıdır.
